Acil gebelikten korunma, korunmasız cinsel ilişkiden sonra veya kullandığınız gebelikten korunma yöntemi başarısız olursa örneğin, prezervatif parçalanmışsa veya doğum kontrol hapını içmeyi unuttuysanız hamile kalmanızı önleyen acil yöntemdir. Ertesi gün hapı, birincil doğum kontrol yöntemi olarak değil, yalnızca acil durumlar için tasarlanmıştır.
İki tip acil kontrasepsiyon yöntemi vardır:
1-Acil doğum kontrol hapları ertesi gün hapı olarak bilinirler. Levonorgestrel (norlevo, ertes72, postpill) ya da ulipristal asetat (ella) içerirler.
2-Rahim içi araç yani spiraller
ERTESİ GÜN HAPLARI NASIL ÇALIŞIRLAR?
Ertesi gün hapları, oluşmuş olan hamileliği sonlandırmaz. Öncelikle yumurtlamayı
geciktirerek veya önleyerek çalışırlar.
Ertesi gün hapının, kürtaj hapı olarak da bilinen mifepriston içeren ilaçlardan farklıdır. Mifepriston, döllenmiş yumurtanın rahim duvarına yapıştığı ve gelişmeye başladığı hamileliği sonlandırır.
ERTESİ GÜN HAPLARININ RİSKLERİ NELERDİR?
Acil doğum kontrolü, korunmasız cinsel ilişkiden sonra hamileliği önlemek
için etkili bir seçenektir, ancak diğer doğum kontrol yöntemleri kadar etkili
değildir ve rutin kullanım için önerilmez. Ayrıca, ertesi gün hapı doğru
kullanımda bile başarısız olabilir ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı
hiçbir koruma sağlamaz.
- Bazı ilaçlar(barbitüratlar, antibiyotikler, doğum kontrol hapları, St
John's wort gibi bitkisel ilaçlar, mide asidini azaltan omeprazol içeren
ilaçlar) ertesi gün haplarının etkinliğini azaltabilir.
- Fazla kilolu kadınlarda ertesi gün haplarının etkinliği azalabilir.
-Ertesi gün hapı aldıktan sonra korunmasız cinsel ilişki olursa gebe
kalmayı önlemez. Ertesi gün hapı aldıktan itibaren bir sonraki adete kadar
prezervatif kullanmak güvenli doğum kontrolünü sağlar.
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz.
ERTESİ GÜN HAPLARI NASIL ALINMALIDIR?
Levonorgestrel adlı sentetik hormonu içeren ertesi gün hapları korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 72 saat (3 gün) içinde alındığında Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre gebelik riski % 2,1 dir. Ne kadar erken alınırsa gebeliği önleme yüzdesi o kadar yüksek olur. Yumurtlama döneminde ve yumurtlama olduktan sonra alırsanız gebelik ihtimali vardır, sperm vücudunuzda 5 güne kadar canlı kalacağından yumurtlama döneminde aldığınız levonorgestrel içeren ertesi gün haplarıyla gebelikten korunma şansınız azalır.
Ulipristal asetat içeren ertesi gün hapları korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 120 saat (5 gün)içinde alındığında Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre gebelik riski % 1,2 dir. Korunmasız cinsel ilişkiden sonra ne kadar çabuk alınırsa gebelikten koruma yüzdesi artar. Kilolu kadınlarda levonorgestrel içeren ertesi gün haplarına göre gebelikten daha fazla korur.
ERTESİ GÜN HAPLARININ EMZİRMEYE ETKİLERİ NASILDIR?
-Levonorgestrel içeren ertesi gün hapları emzirme döneminde güvenlidir. 2013 yılında yayınlanan bir çalışmaya göre, levonorgestrel içeren ertesi gün hapı aldıktan sonra annelerin %75'i, ertesi gün hapı sonrası 8 saat içinde emzirmeye yeniden başlamıştır. Hiçbiri bebeklerinde herhangi bir olumsuz etki fark etmemiştir (Polakow-Farkash). Bir çalışma, levonorgestrelin anne sütüne geçtiğini ancak minimum miktarlarda olduğunu göstermiştir (Jatlaoui 2016). Polakow-Farkash, çalışma bulgularının emzirmeyi kesmeye gerek kalmadan emzirme döneminde acil kontraseptif olarak levonorgestrel kullanmanın güvenli olduğunu bildirmektedir.
-Ulipristal asetat içeren ertesi gün haplarının anne sütündeki konsantrasyonlarının tedavinin ilk 24 saatindeki ortalama ulipristal konsantrasyonu kullanarak, göreceli bebek dozu, güvenli olarak kabul edilen %10'luk seviyenin (Hale) çok altında %0.8 olmuştur. Bu araştırma sonucuna rağmen ilaçların bebeğe etkileri hakkında yeterli veri yoktur. Ulipristal asetat içeren ertesi gün haplarını aldıktan sonra bir hafta bebeğinizi emzirmemeniz önerilir. Emzirme döneminde alırsanız, bebeğinizi almadan hemen önce emzirmelisiniz. Bir hafta boyunca sütünüzün kesilmemesi için sütünüzü pompalamalı ve atmalısınız.
YUMURTLAMA DÖNEMİNDEYKEN KORUNMASIZ İLİŞKİDEN SONRA GEBE KALMANIZI ENGELLEYECEK EN GÜVENİLİR YÖNTEM NEDİR?
Korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 120 saat içinde takıldığında, bakır içeren bir RİA (rahim içi araç- spiral) hamileliği önlemede %99'dan fazla etkilidir. Spiral , en etkili acil korunma şeklidir. Yerleştirildikten sonra, kadınlar RİA'yı devam eden bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanmaya devam edebilir veya başka bir doğum kontrol yöntemine geçmeyi seçebilir. Kadının spiral taktırmak için bir kadın doğum uzmanına başvurması ve spiralin rahim içine yerleştirilmesi gerekir. Bakırlı spiral emzirmeye engel teşkil etmez.
DOĞUM KONTROL HAPLARININ ACİL DURUMLARDA KULLANILMASI UYGUN MUDUR?
Hem progesteron hem de östrojen içeren doğum kontrol haplarının korunmasız cinsel ilişkiden sonra yüksek dozda alınması, ertesi gün hapları kadar yüksek şekilde gebeliği engellemez. Ayrıca yan etkileri fazla olduğundan tercih edilmez. Kombine doğum kontrol hapları süte geçtiğinden emziren anneler için uygun değildir.
ERTESİ GÜN HAPI SONRASI DİKKAT ETMENİZ GEREKENLER
-Bebeğiniz doğduktan sonra tekrar adet olmaya başlamadıysanız ertesi
gün hapı kullandıktan sonra da adet görmediyseniz doktorunuza başvurun.
-Adetiniz 7 gün geciktiyse veya miktarı eskiye göre çok azaldıysa gebelik
testi yaptırın.
-Çok nadiren, ertesi gün hapına rağmen hamilelik oluşabilir.
Çalışmalar erken gebelikte alınan ertesi gün hapının doğumsal anomaliler ve
gebelik komplikasyonları ile ilişkili olmadığı konusunda güven veriyor.
-Aynı adet döngüsünde 2 kez ertesi gün hapı almanızın sağlığınıza zararı yoktur
fakat gebelikten koruyucu etkisi azalır ve adet düzensizliği olabilir.
Dr.Dilek Uslu
Instagram @drdilekuslu
